ويژگيهاي طبيعي

کوهها: در شمال دشت بهبهان رشته کوه خوئيز که بلندترين نقطه آن 1685 متر بر فراز تنگ شيخ و کوه حاتم با ارتفاع بيش از 2100 متر قرار دارد. در جنوب اين دشت پازنان و دريزه کوه با حداکثر ارتفاع 600 متر در غرب آل‏کوه و زرد با ارتفاع حداکثر 785 متر و در شرق کوه رمه‏چر (احمد و محمد) با حداکثر ارتفاع 700 متر واقع شده است.

آب‏وهوا: اگر براي خوزستان با توجه به شاخص‏هاي جوي آن سه نوع آب‏وهواي بياباني، نيمه‏بياباني (کوهپايه‏اي) و کوهستاني در نظر بگيريم، بهبهان آب‏وهواي نيمه‏بياباني يا کوهپايه‏اي دارد. حداکثر مطلق دماي بهبهان بيش از 50 درجه در تير و مرداد و حداقل آن تا صفر درجه در آذر و دي مي‏رسد.

رودها: شايد بتوان رمز موجوديت و حيات شهر بهبهان با ديرينه تاريخي‏اش را در دو شريان طرفين آن يعني مارون و خيرآباد جستجو کرد.

وجه تسميه بهبهان:

در وجه تسميه بهبهان چند نظريه بيان شده است که مهمترين آنها:

بهو به معناي کوشک و کوشک عبارت است از قصر و عمارت عالي خارج از شهر گويند که در ميان باغ و بوستاني قرار گرفته باشد و بهبهون يعني بهترين کوشک.

بهبهو به فضاي باز و جا و مکاني مناسب گفته مي‏شود که عشاير و ايلات بخصوص در فصل بهار در آن موقتاً اطراق مي‏کنند و چون اين مکان از نظر جغرافيايي با تعريف دشت همخواني دارد لهذا بهو يعني دشت و بهبهو (بهبهان) يعني بهترين دشت.

در غرب بهبهان کنوني (کوهپايه‏هاي زاگرس) جايگاهي وجود دارد که مربوط به بغ بغان يعني خداي خدايان (عهد باستان) است که با گويش محلي بعبعو گفته مي‏شود. اين لفظ در اثر تکرار در طول زمان به بهبهو و سپس بهبهون يا بهبهان بيان شده است. (نظريه فوق صادق است.)

پيشينه تاريخي بهبهان:

تاريخ بهبهان همواره و همه‏جا با تاريخ ارگان همراه بوده است و اساساً يکي محسوب مي‏شود. شهر قديمي ‏بهبهان(ارجان) بواسطه اشياء بدست آمده در کشفيات باستان‏شناسي سال 1361 هجري شمسي تاکنون قديمي‏ترين دوره تاريخي آن معلوم گرديده است که نشان از هزاره دوم پيش از ميلاد مسيح دارد. گور مکشوفه کتين هوتران فرزند پادشاه ايلامي‏که در هزاره دوم پيش از ميلاد مسيح سلطنت مي‏کرده همراه با جام ارجان و حلقه قدرت، شوکت و عظمت فرهنگي و هنري ارجان را به نمايش مي‏گذارد و با عرضه اطلاعات گرانبهايي ازتاريخ بهبهان را معلوم مي‏دارد که اين شهر قديمي‏ چگونه از نشر فرهنگي بر تارک منطقه مي‏درخشيده است

.صنايع دستي بهبهان

بهبهان از قديم‏الايام داراي صنايع دستي متنوعي بوده است که با برچيده شدن راسته بازار تحولات اقتصادي و ظهور مشاغل جديد اکثر آنها از ميان رفته‏اند مهمترين آنها عبارت بودند از: مسگري، ورشوسازي، ساخت قليان، ظروف سفالي، عبابافي، نمدمالي، لحاف‏دوزي، توليد کلاه نمدي، گيوه و ... از اين ميان تنهاعبابافي، نمدمالي، لحاف‏دوزي و گيوه‏دوزي باقي مانده است.

معرفي اماکن تاريخي بهبهان:

ديوار و خندق اطراف شهر، مسجد جامع و راسته بازار، نارين قلعه (تخريب شده)، مقوم (از بين رفته)، آب انبار و برکه‏ها، بقعه بشير نذير، عمارت کلاه فرنگي (تخريب شده)، مجموعه ارجان گور مکشوفه کيدين هوتران)، مجموعه بکان (پل، حمام)، پل خيري مح خان (خيرآباد)، قلعه مدرسه (خيرآباد)، آتشکده چهارطاق (خيرآباد)، کتيبه تنگ تکاب، برجهاي رضاخاني، خرابه‏هاي کلگه‏زار، کتيبه تنگ سروک

 معرفي اماکن ديدنی طبيعي بهبهان:

تنگ تکاب، تنگ بن، تنگ خوئيز، تنگ سروک، دره گرمابه، امامزاده شيرعلي، باغ بهو معرفي اماکن غيرطبيعي بهبهان:

پارک جنگلي سلمان فارسي (جاده اهواز)، پارک جنگلي ارجان (جاده سيمان-نرگس‏زار)، اردوگاه شهيد رجايي (جاده اهواز)، پارک ساحلي خارستان (جاده اهواز)، سد مخزني مارون اسامي‏اماکن مذهبي بهبهان :

امامزاده حيدر، امامزاده شاه‏مير عالي حسين، امامزاده شاه‏فضل، بي‏بي خديجه، بي‏بي زبيده خاتون، بي‏بي‏صالحه‏بيگم، امامزاده ابراهيم، امامزاده شيرعلي، امامزاده ابوذر، سيد فقه، آخوند ملاعلي بهبهانيحيات وحش و مناطق طبيعي بهبهان:

شهرستان بهبهان به علت واقع شدن در دشت و مجاورت با ارتفاعات رشته کوه زاگرس و بنادر جنوبي ايران و نيز واقع در گذرگاه چهار استان و برخورداري از رودخانه‏هاي پرآب مارون و خيرآباد و زهره داراي موقعيت خاص و مناطق ويژه‏اي است.اين مناطق تحت نظارت مستمر پرسنل اداره حفاظت محيط زيست شهرستان بهبهان بوده تا بستر مناسبي جهت حفاظت و ادامه حيات و بالندگي محيط زيست شهرستان بوجود آيد. در اين مناطق بکر و زيبا گونه‏هاي مختلف از حيوانات و پرندگان حمايت شده از قبيل کبک، تيهو، دراج، زنبورخوار، کل و بز و ... ديده مي‏شود.محيط زيست انساني ولزوم توجه به آن:

امروزه بعلت وجود صنايع مختلف نفت و گاز در اطراف شهرستان (زيدون و آغاجاري) و ديگر صنايع کوچک و بزرگ در مرکز شهرستان رعايت ضوابط و استانداردهاي زيست محيطي از سوي صاحبان صنايع امري اجتناب‏ناپذير است که در اين رابطه نقش نظارتي محيط زيست شهرستان در کاهش ميزان آلودگي‏هاي زيست محيطي بسيار مهم و موثر مي‏باشد.منطقه گردشگري تنگ تکاب

اين روستا در 20 کيلومتري شمال بهبهان، نواحي اطراف کارخانه سيمان و در نزديکي سد مارون، در دامنه کوه تنگ تکاب واقع شده است. راه باريک و پرپيچ و خم کوهستاني ما را به اين منطقه خوش آب و هوا مي‏رساند که به طور کامل بر شهر بهبهان و رودخانه مارون که در پاي آن جريان دارد مسلط است. مخصوصاً د ر شب  چشم‏انداز شهر بسيار ديدني است. باغ‏هاي انبوهي در دامنه کوه واقع شده‏اند و هرکدام داراي چشمه و استخر مي‏باشد. کوهستاني بودن، وجود مناظر زيباي طبيعي و دور بودن از هياهوي شهر باعث شده است تا در همه فصول سال علاقمندان زيادي جهت تفريح و استراحت به اين منطقه بيايند. کوهستاني بودن منطقه به دوستداران کوهنوردي و صخره‏نوردي امکان پرداختن به علاقه خود را مي‏دهد. علاوه بر اين از قلعه‏هايي به جاي مانده که به حسن صباح نسبت داده مي‏شوند و آن طور که در کتاب خداوند الموت آمده يکي از معاونان حسن صباح در اين قلعه بر منطقه‏هاي خوزستان و فارس و کهگيلويه نظارت مي‏کرده است.منطقه گردشگري خاييز

اين روستا در شمال شرقي بهبهان در دامنه کوه خاييز و با فاصله حدود 22 کيلومتري از شهرستان واقع شده است.

روستا داراي تاريخچه طولاني از دوران پادشاهان ساساني است و آثار آن عبارتند از سنگچيني‏هاي راه شاهي و همچنين سه آسياب واقع در دهانه تنگ خاييز که رونق منطقه را تا قرون گذشته يعني تا دوره‏هاي اسلامي‏مي‏رساند.جاذبه‏هاي گردشگري روستاي خاييز عبارتند از:

امکان انجام فعاليت کوهنوردي، وجود گونه‏هاي جانوري در محيط کوهستان و وجود چشمه آب خاييز که از تنگ خاييز سرچشمه مي‏گيرد. مهمترين عامل جذب گردشگران زيارتگاه امامزاده محمد مي‏باشد.

اين روستا در طول سال در ماههاي اسفند تا اوايل خرداد داراي شرايط آب و هوايي مناسب مي‏باشد و سرسبزي منطقه در اين اوقات شرايط مناسبي جهت تفريح خانوادگي و دسته جمعي همشهريان فراهم مي‏نمايد.منطقه گردشگري پشکر

اين روستا در شمال بهبهان و در نزديکي سد مارون در پاي يکي از کوههاي رشته کوه تنگ تنکاب، ميان کوه و دره‏اي به عمق 40 متر که رودخانه خروشان مارون در آن مي‏گذرد، قرار دارد. در اين روستا، باغ‏هايي از ليمو و نخل و نارنج در دو بخش شرق و غرب وجود دارد. همچنين در فاصله ميان روستا و باغ‏هاي غربي حدود دويست متر تپه‏هايي وجود دارند که در ماههاي پرباران سال از چمن و گل پوشيده مي‏شوند. خانه‏هاي روستا گلي و قديمي‏هستند و بافت قديمي‏آن پلکاني‏شکل و زيبا و با وجود غير مسکوني بودن هنوز قابل استفاده هستند.جاذبه‏هاي گردشگري اين روستا عبارتند از:

الف – استعداد گردشگري اين روستا بيشتر مربوط به بافت قديمي‏‏وزيباي منازل آن است که هنوز هم سرپا و قابل استفاده هستند و همچنين نزديکي آن به رودخانه پر آب مارون است. با اين توضيح که مي‏توان از اين بافت قديمي‏براي راه اندازي سفره خانه‏هاي سنتي استفاده شد. راه اندازي چنين سفره خانه‏هايي در پاي کوه لطف و صفاي خاصي دارد.

ب – ساحل رودخانه  و استفاده از فضاي اطراف آن جهت شنا و ماهيگيري

ج- کوهستاني بودن منطقه اين امکان را به دوستداران کوه و طبيعت مي‏دهد تا به علاقه خود بپردازند.

د – جاده طولاني که بين کوه و دره است جهت پياده روي و دوچرخه سواري مناسب است.کاوانسراي خيرآباد

بناي کاروانسرا (مدرسه) خيرآباد که با شماره 3840 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده در 25 کيلومتري شرق بهبهان در روستاي خيرآباد (قلعه مدرسه) با چهار قرن قدمت در سال 1089 ه.ق همزمان با سلطنت شاه سليمان صفوي، به دستور حسين علي خان زنگنه (حاکم ايالات بهبهان و کهگيلويه) ساخته شد.

وسعت اين بنا که تماماً از آجر پخته و گچ ساخته شده است، در ابتدا 9943 متر مربع بوده و داراي قسمتهاي مختلف از جمله مسجد، حجره براي معلمان، آشپزخانه، حمام و بازارچه بود، که هم اکنون تنها بناي اصلي مدرسه (حدود 2500 متر مربع) باقي مانده و آثار بقيه بناها از بين رفته است.

به دليل اينکه از سال 1135 ه‏‏.ق که علماي اخباري در آن اقامت کردند، از اين محل به عنوان برج و بارويي مستحکم جهت مقابله و مباحثه علمي‏با آيت‏الله وحيد بهبهاني استفاده مي‏کردند. از اين زمان به بعد مدرسه خيرآباد به قلعه مدرسه معروف گرديد. اين بنا نماينگر خصيصه علم دوستي مردم بهبهان است

.امامزاده اباذر

 بقعه امامزاده اباذر در 40 کيلومتري جنوب بهبهان در بخش زيدون سردشت واقع گرديده است که با توجه به نقاشيها و مشبک‏کاريها و گچبري‏هاي به کار رفته در آن به کار استادکاران شيرازي به روزگار زند واوايل دوره قاجار شباهت دارد، از معدود بناهاي اين دوره است که به طور کامل تخريب و بازسازي نشده است.

اين بنا که به صورت يک ايوان ساخته شده، در گذشته دو غرفه در طرفين ايوان سرتاسري داشته که دو گوشواره با روکاري آيينه کاري داشت. بر هر طرف ايوان پايه مناره و گلويي مناره با کاشيکاري و نقش يامحمد، ياعلي، يافاطمه، ياحسن و ياحسين باقي مانده است.

ايوان ورودي با گچبري‏ها و طاقچه نماها و کاشي‏هاي سبز و سياه و سفيد و زرد که کاشيکاري دوره قاجاري است، تزيين شده بود که در چند سال اخير تخريب و بازسازي شده است. درون بقعه که زير گنبد شلجمي ‏قرار دارد مقرنس‏کاري و آيينه‏کاري نفيسي از دوره قاجار دارد.  تفريحگاه احداث شده در محوطه امامزاده اباذر شامل فضاي سبز ودرياچه مي‏باشد که محل مناسبي جهت استراحت   و تفريح زائران محسوب مي‏گردد.

بافت تاريخي بهبهان

بافت تاريخي شهر بهبهان که قديمي‏ترين منطقه بهبهان فعلي پس از ارجان است، به شرح زير مي‏باشد:

از شمال به خيابان شريعتي، از جنوب به خيابان گرايمي، از شرق به نحوي و ادامه آن به موازات مسيل آبخروار تا خيابان شريعتي و از غرب به خيابان پيروز منتهي مي‏شود. خيابان عدالت و خيابان جوانمردي بصورت دو محور عمود بر هم از وسط اين ناحيه عبور مي‏نمايد که خيابان وانمردي فعلي، سالها قبل به صورت مسيلي از وسط شهر مي‏گذشته و حد فاصل بين دوقوم قنوات و بهبهان بوده است. مساحت کلي اين منطقه حدود 146 هکتار است.

از ديگر ويژگي‏هاي اين بافت وجود بيش از 84 مسجد، حسينيه و امامزاده در لابلاي مکان مسکوني آن است. قدمت بيشتر خانه‏هايي که در بافت واقع شده‏اند به دوره‏هاي قاجار و پهلوي مي‏رسند. از ويژگي‏هاي معماري اين بناها مي‏توان به وجود زيرزمين در اثر آنها وجود ايوان با ستونهاي مدور، سردرهاي قوسي به صورت نيم دايره و آجرکاريهاي زيبا در نماي بيشتر آنها اشاره نمود.

راسته بازار

اين مجموعه که با شماره 3769 در فهرست آثار ملي ثبت گرديده در حال حاضر قديمي‏ترين بازار شهر مي‏باشد که در زمان گذشته مرکزثقل تجاري شهر بهبهان و حومه آن بوده است. اين مجموعه که متعلق به دوره قاجار مي‏باشد، داراي چندين راسته بوده که حرفه‏هاي مختلف در راسته‏هاي مخصوص به خود فعاليت داشتند. در حال حاضر تنها يک راسته از آن باقي مانده که از اين قسمت باقي مانده است. برروي ديوار راسته باقي مانده دو کتيبه قرار دارد. مصالح به کار رفته در ساخت ابزار سنگ و گچ است و از ويژگي‏هاي آن مي‏توان به سقف گنبدي حجره‏ها و کاربرد طاق و تويزه در پوشش سقف راسته‏ها اشاره نمود.مجموعه ارجان (شامل پل، حمام و قدمگاه)

حمام بکان

اين حمام متعلق به دوره ساساني و مرتبط با شهر قديم ارجان است و در کنار رودخانه مارون در نزديکي روستاي امام رضا واقع شده است. معماري اين بنا به صورت چهار ايواني است که در حال حاضر به علت اينکه کف آن تا ارتفاع زيادي بر اثر ريزش سقفها و سنگهاي کناره دره پر شده است، پلان آن کاملاً ديده نمي‏شود، يک قمست مربع شکل مرکزي است که چهارايوان در چهار جهت آن قرار داشته است. ايوانها که در روي چهار ستون قرار داشته‏اند با طاقهاي جناقي به هم متصل شده و قسمت مرکزي سقف گنبدي شکل داشته که در حال حاضر ريخته است.

پل امام رضا يا پل ارجان:

اين پل که در کنار رودخانه مارون در نزديکي روستاي امام رضا (ع) و قدمگاه امام رضا (ع) واقع شده است متعلق به دوره ساساني مي‏باشد. اين پل داراي دهانه اي طاق مانند در دست راست رودخانه باقي مانده است و چند پل و سنگفرش بستر زير پل نيز در حول و حوش بالا و پايين ديده مي‏شود. تمامي‏آثار به جامانده ساساني است و از سنگ و ملاط گچ ساخته شده است. آثار پل کوچک ديگري پائينتر از پل بزرگتر ديده مي‏شود.

پل سفلائي ارجان:

اين پل که در کنار رودخانه مارون واقع شده پهنائي برابر 13 متر داشته است. سمت غربي پل تقريباً سالم مانده ولي سمت شرقي که در معرض جريان آب قرار داشته به شدت آسيب ديده است. قسمتهايي که جريان آب به سوي آنها مي‏آيد از قسمتهايي که آب از آنها دور مي‏شود باريکترند. بر ديوار مياني حفره‏هايي به پهني 1/1 متر يا 95 سانتيمتر وجود دارد. در سمت غربي، اين حفره‏ها بوسيله راههاي 10/1 متري به هم مربوط مي‏باشند. اين پل مي‏تواند بر مبناي پل عليائي خيرآباد قابل نوسازي باشد. شيب‏هاي درازي از جاده تا نزديک آب وجود دارد و اين جاده از روي پلي با يک قوس بزرگ عبور مي‏نموده است. آثار اين پل را مي‏توان در ارتباط با ارجان در نظر گرفت. پس از نابودي اين شهر ديگر دليلي نداشت که از اين نگهداري شود. آثار باقيمانده را بايد حداکثر به اواخر دوره قبل از صفوي منسوب دانست.قدمگاه امام رضا (ع)

بناي قدمگاه امام رضا (ع) در کناره رود مارون در حدود 10 کيلومتري شمال شرقي بهبهان واقع شده است.

طبق آنچه که در بين مردم سينه به سينه منتقل شده، اينجا محل استراحت امام رضا (ع) در هنگام عزيمت به خراسان بوده است. قدمت بنا به دوره ديالمه مي‏رسد که در دوه هاي بعدي تعميراتي روي آن صورت گرفته است.

بنا شامل يک حياط در سمت شمال است که ساختمان اصلي در قسمت جنوبي آن قرار گرفته است. اين قسمت شامل يک بناي چهارگوش به ابعاد 15 متر در 17 متر مي‏باشد که 6 ستون قطور آن را به صورت يک تالار ستوندار درآورده است. ستونها در دو رديف موازي قرار گرفته‏اند. دو رديف آن که شامل چهار ستون است و در غرب قرار گرفته‏اند به ابعاد 90/2 متر در 45/1 متر و دو ستون بعدي 60/1 متر در 30/1 متر مي‏باشند.

بنا در گذشته و حال کاربري مذهبي داشته و محل زيارت اهالي اطراف مي‏باشد. در صورتي که تحت حمايت ميراث فرهنگي قرار گرفته و مورد مرمت قرار گيرد با توجه به قرار گرفتن در نزديکي شهر قديمي ارجان و آثار به جاي مانده از حمام و پلهاي ارجان مي‏تواند عامل مهمي در جذب گردشگر باشد.

مجموعه فرهنگي، تفريحي و ورزشي خارستان

اين مجموعه در شمال غربي بهبهان، در 3 کيلومتري جاده بهبهان- اهواز، جنب سنگ شکن گلستاني‏منش واقع است و فاز اول آن با وسعت 25 هکتار توسط شهرداري در کنار رودخانه مارون احداث شده است. نماي کلي اين مجموعه بيضي شکل است و بيشه‏هاي طبيعي از انواع گون در مرکز آن قرار دارد و جاده آسفالتي اطراف اين بيشه‏ها کشيده شده است. در ضلع شرقي آن دو راه فرعي وجود دارد که اولين راه به درياچه که با وسعت 5/1 هکتار ساخته شده و بزرگترين درياچه مصنوعي استان خوزستان مي‏باشد و داراي امکانات قايق سواري است و دومين راه به چهار قلعه زمين فوتبال و واليبال ساحلي ( هر کدام 2 قطعه ) ختم مي‏شود. ضلع غربي مجموعه موازي با رودخانه مارون است و ميان رودخانه و پارک يک جاده ساحلي به طول 1100 متر کشيده شده است که در کناره آن، تعداد 140 سکو دايره‏اي شکل جهت استفاده خانواده‏ها ساخته شده است. امتداد اين سکوها به بيشه‏اي زيبا و طبيعي ختم مي‏شود که همچنان دست‏نخورده باقي مانده است.

در قسمت جنوب غربي پارک پيست دوچرخه‏سواري به وسعت يک هکتار ساخته شده است.

برنامه‏هاي در نظر گرفته شده براي اين مجموعه طي سه فاز اجرا مي‏شود و تا کنون فاز اول آن اجرا شده است. که به طور کلي شامل احداث درياچه، زمين فوتبال ساحلي (2 قطعه)، زمين واليبال ساحلي (2 قطعه)، پيست دوچرخه سواري و احداث 140 سکو و خيابان سازي بوده است و فاز دوم شامل ساحل سازي و احداث سکوي ماهيگيري است.